Het ADC faciliteert graag historisch onderzoek. Hieronder volgen voorbeelden van lopend en recent onderzoek.
Biografie J. Kamphuis
Hij was geliefd maar werd ook verguisd, prof. Jacob Kamphuis (1921-2011), na het overlijden van prof. dr. K. Schilder in 1952 al gauw de leider binnen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt. Dat leiding geven vond hij belangrijk om het schip van de GKv op de goede koers te houden van Schrift en confessie. Het gebruik van het gereformeerde kerkrecht – voor hem geloofsgehoorzaamheid – was daarbij het middel bij uitstek. Zo streed hij op meerdere fronten: tegen de vrijzinnigheid, tegen het spiritualisme, tegen wat hij zag als verkeerde interkerkelijkheid – hij heeft de Vrijmaking altijd als werk van God verdedigd – en tegen de onderwaardering van het kerkverband (bijv. independentisme). Kamphuis wilde voluit gereformeerd zijn, in de vrijgemaakte variant. Binnen het gereformeerde kader was hij een bevindelijk mens. Theologisch was hij een Schilderiaan. Kamphuis bleef zijn hele leven trouw aan zijn gereformeerde uitgangspunten en Schilderiaanse oriëntatie, consequent en consistent.
Als student maakte hij al naam en zette hij zich in voor vrijgemaakte studentenorganisaties. En als jong predikant was zijn kerkelijke ster rijzende. Vrij spoedig maakte hij deel uit van de redactie van De Reformatie en enkele jaren daarna werd hij benoemd tot hoogleraar kerkgeschiedenis en kerkrecht, zonder enige academische kwalificaties van betekenis. Maar dat had meer te maken met het feit dat hij steeds weer gevraagd werd voor kerkelijke werkzaamheden dan met een gebrek aan academische kwaliteiten, want die had Kamphuis zeker. In de nadagen van zijn academische loopbaan bekleedde hij nog enkele jaren de leerstoel dogmatiek.
In de jaren zestig streed hij vooraan tegen de mensen die in zijn ogen de gereformeerde belijdenis aantastten, zoals ds. B. Telder met zijn leer van de tussentoestand/zielenslaap en ds. L.E. Oosterhoff die tendeerde naar gedachte van de alverzoening. Zij kwamen hun belofte gedaan met hun handtekening onder het ondertekeningsformulier in zijn ogen niet na en weigerden hun alternatieve visies voor te leggen aan het oordeel van meerdere kerkelijke vergaderingen. Ook stond hij achter de schorsing en afzetting van ds. A. van der Ziel van Groningen-Zuid, die tegen de wil van zijn kerkenraad deelnam aan samensprekingen met lokale synodaal-gereformeerden. Van der Ziel kwam met zijn Tehuisgemeente buiten het vrijgemaakt-gereformeerde kerkverband te staan. De Open Brief uit de herfst van 1966 was bedoeld om deze Tehuisgemeente een hart onder de riem te steken. Kamphuis wees deze Open Brief, mede ondertekend door de lokale Kamper predikant ds. J.O. Mulder, scherp af. Hij noemde Mulder destijds ‘een wolf in schaapsvacht’ en ‘een kwade herder’, omdat hij door zijn handtekening onder de genoemde brief de schapen van Christus op een verkeerde weg zou leiden. Het kwam het jaar daarop tot een lokale kerkscheuring in Kampen. Daarna trok de scheur door het gehele landelijke vrijgemaakt-gereformeerde kerkelijke leven.
Kamphuis’ archief toont een enorme betrokkenheid bij de verschillende delen van het vrijgemaakt-gereformeerde leven, van hogeschool en politiek tot letterkunde. Hij werd doorlopend geïnformeerd en om advies gevraagd. Zijn archief bevat duizenden brieven van derden aan Kamphuis.
Het onderzoek wordt uitgevoerd door Ab van Langevelde, die in 2015 in Kampen promoveerde op een proefschrift over Kamphuis’ tegenhanger prof. C. Veenhof. Het project wordt financieel gesteund door het fonds Pro Religione et Libertate, het Jagtspoelfonds, en het Universitair Ontwikkelingsfonds van de TU Kampen. Het Archief- en Documentatiecentrum dat het archief van J. Kamphuis in de collectie heeft, vormt de werkplek van Van Langevelde. Het is de bedoeling dat het boek in de loop van 2025 verschijnt.
De Vrijmaking in brieven
Hoe hebben gereformeerden in het land 1944 beleefd, het jaar van de Vrijmaking? We weten hoe het kerkelijk conflict zich op bestuurlijk niveau afspeelde, maar hoe beleefde men een en ander in de gemeente en thuis? Uit 1944 zijn in de archieven van de hoofdrolspelers in het conflict duizenden brieven van particulieren bewaard gebleven. Het ADC laat de komende jaren onderzoek doen naar de beleving van de kerkelijke spanningen in oorlogstijd op het grondvlak.
Waar schreven deze gereformeerden over: over honger, razzia’s, concentratiekampen en ander oorlogsleed, of juist over het kerkelijk conflict, of over heel andere zaken? Het onderzoek wordt uitgevoerd door prof. dr. George Harinck en dr. Ab van Langevelde. Het is de bedoeling over het onderzoek een boek te publiceren over beleving van de kerkstrijd ‘van onderaf’.
Subsidiegevers
Dit onderzoek wordt financieel mogelijk gemaakt door het Jagtspoelfonds en de Prof. Dr. K. Schilder Stichting.
Eerder onderzoek
Statistisch onderzoek, dissertatie van Merijn Wijma: Een menigte die men tellen kan. Een historisch-geografische beschrijving van de ledentalontwikkeling van gereformeerde kerkverbanden in Nederland 1892-2015.
Onderzoek C. Veenhof, dissertatie van Ab van Langevelde: In het klimaat van het absolute. C. Veenhof (1902-1983), leven en werk.
Onderzoek Zendingsarchieven, dissertatie van G.R. de Graaf: De wereld wordt omgekeerd. Culturele interactie tussen de vrijgemaakt-gereformeerde zendelingen en zendingswerkers en de Papoea`s van Boven Digoel (1956-1995).
Onderzoek GPV-archief, dissertatie van Ewout Klei: Klein maar krachtig, dat maakt ons uniek: Een geschiedenis van het Gereformeerd Politiek Verbond, 1948-2003.
